Formalne różnice między rozwodem a separacją

W wielu małżeństwach, również tych szczęśliwych i uznawanych za zgodne, często zdarzają się również momenty kryzysu. Czasami są one związane z pewnymi trudnymi do zaakceptowania nawykami, zmianą hierarchii wartości, rosnącymi oczekiwaniami wobec drugiego małżonka, a czasami napięcie wynika z tak wielu zmiennych, że nawet samym zainteresowanym ciężko jest wskazać konkretną przyczynę nieporozumień. W takich sytuacjach w miejscu miłości i zrozumienia pojawia się rozczarowanie i codzienny stres, który w ostateczności może doprowadzić do podjęcia decyzji o rozstaniu. Małżeństwo można zakończyć na dwa sposoby: domagając się separacji lub poprzez orzeczenie rozwodu.

Czym jest separacja, a czym rozwód?

Głównym założeniem zarówno rozwodu, jak i separacji jest prawna regulacja dalszej relacji między skonfliktowanymi małżonkami. Ma ona również na celu uporządkowanie wielu różnych kwestii związanych chociażby ze sprawowaniem władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, ustaleniem kosztów ich utrzymania i wychowywania, podziałem majątku wspólnego czy roszczeniem zobowiązań alimentacyjnych. W obu przypadkach sprawę rozpoznaje Sąd Okręgowy i podejmuje decyzję na podstawie przeprowadzonej rozprawy oraz wystąpienia określonych prawnie przesłanek. Warto również zaznaczyć, że każda ze stron ma prawo żądać rozwodu bądź separacji zarówno bez orzekania o winie, jak i z orzeczeniem winy.

Podstawową różnicą między tymi dwiema instancjami jest to, że na skutek rozwodu następuje całkowite ustanie małżeństwa, które przestaje istnieć wraz z uprawomocnieniem się orzeczenia. Znów separacja jest swoistym stanem przejściowym. Prawdą jest, że na czas jej trwania uchylona zostaje m.in. wspólnota majątkowa, jednakże samo małżeństwo wciąż formalnie istnieje i jeśli strony dojdą do porozumienia, sąd może orzec o zniesieniu stanu separacji. Jednocześnie sądowne orzeczenie separacji nie wyklucza możliwości, aby po jakimś czasie wnieść pozew rozwodowy i definitywnie zakończyć małżeństwo. W każdej z podanych sytuacji niezbędna może okazać się pomoc adwokata – czy to w formie porady dla niezdecydowanych, czy też jako wsparcie tych małżonków, którzy mają problem z wyegzekwowaniem wniesionego żądania.

Co jeszcze różni separację od rozwodu?

Choć w swoich podstawowych założeniach rozwód i separacja są do siebie zbliżone, można zauważyć między nimi znacznie więcej istotnych różnic.

• Orzeczenie rozwodu powoduje ustanie małżeństwa, dlatego byli małżonkowie mogą ponownie wejść w nowe związki małżeńskie. W przypadku separacji małżonkowie formalnie nadal pozostają małżeństwem, dlatego nie wolno im wstąpić w żaden inny związek. Z tego samego powodu małżonkowie w separacji są zobowiązani do wierności, gdyż może to zaważyć na decyzji o umorzeniu separacji i powrotu do sytuacji sprzed jej orzeczenia.
• Na tej samej zasadzie małżonek, który zdecydował się na separację, nie może wrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem związku małżeńskiego (gdyż ten formalnie nie ustał). Rozwód daje możliwość podjęcia decyzji, czy małżonek chce mimo wszystko pozostać przy obecnym nazwisku, czy też wrócić do wcześniejszego.
• Aby sąd mógł wydać wyrok rozwodowy i rozwiązać małżeństwo, musi zostać stwierdzony tzw. zupełny i trwały rozpad pożycia małżeńskiego w sferze uczuciowej, fizycznej oraz gospodarczej. Ma on miejsce w sytuacji, gdy wedle zgromadzonych przesłanek powrót do wspólnego życia jest niemożliwy. Separacja może jednak zostać orzeczona nawet wtedy, gdy nie został stwierdzony zupełny rozkład pożycia.
• Rozwód nieodwracalnie znosi wszelką wspólność małżeńską, natomiast przy orzeczeniu separacji możliwe jest uchylenie wspólnoty majątkowej, a gdy dochodzi do zniesienia stanu separacji – wraca również ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej.
• Istotną różnicą jest również to, że sprawy o separację w zależności od decyzji małżonków można toczyć na drodze procesu, jak i postępowania nieprocesowego. Jeśli jednak chodzi o rozwód, postępowanie może toczyć się wyłącznie w trybie procesu.
• Różnice między rozwodem a separacją są zauważalne także na płaszczyźnie alimentacyjnej. Przy rozwodzie obowiązek płacenia alimentów drugiemu z małżonków kończy się po upływie 5 lat (rozwód bez orzeczenia o winie). Znów przy separacji takie ograniczenie nie występuje.
• Mimo orzeczenia o separacji małżonkowie pozostają w obowiązku do wzajemnej pomocy (m.in. materialnej, opieki w trakcie choroby, wsparcia moralnego i psychicznego) z naciskiem na sytuacje, gdy świadczą za tym względy słuszności. Obowiązek ten nie istnieje w przypadku orzeczenia rozwodu.